Kradzież tożsamości to obecnie jeden z najpoważniejszych i największych problemów bezpieczeństwa. Obawa przed utratą danych jest tym większa, że internet to dzisiaj dla wielu z nas główne źródło komunikacji, zakupów, a nawet – prosta możliwość zaciągnięcia kredytu.
Aby spać spokojnie, należy zastanowić się nad zastrzeżeniem numeru PESEL – ta łatwa czynność zapobiegnie m.in. wyłudzaniu pieniędzy czy wyrobieniu duplikatów karty SIM, wykorzystanych do nielegalnego autoryzowania transakcji. Dlaczego to takie ważne? Choćby dlatego, że do tej pory to po stronie ofiar kradzieży danych leżały wszelkie konsekwencje, wynikające na przykład z tytułu zaciągniętych pożyczek. Po zastrzeżeniu numeru PESEL sytuacja ulega odwróceniu – osoba poszkodowana będzie zwolniona z płacenia zobowiązań zaciągniętych przez internetowych złodziei. To firmy udzielające kredytów muszą udowodnić, że dopełniły wszelkich formalności i właściwie zweryfikowali, czy dane zobowiązanie finansowe mogło zostać udzielone na podane dane.
Jeśli chcecie zastrzec swój numer PESEL, aby nikt nie wykorzystał go bez Waszej wiedzy – przeczytajcie nasz dzisiejszy artykuł, w którym podpowiemy, w jaki sposób, łatwo i bezpiecznie, można to zrobić przez Internet lub tradycyjnie – w urzędzie.
Czym jest PESEL?
Zacznijmy od początku. Baza PESEL (Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności) to zestaw różnych danych osobowych, m.in. imienia, nazwiska, nazwiska rodowego, płci, czy daty urodzenia. To idealne informacje, które mogą być wykorzystane przez cyberprzestępców, którzy wykorzystując nasz PESEL mogą na przykład zaciągnąć w banku pożyczkę, czy dokonać ratalnego zakupu. Przestępca nie musi okazywać żadnego dokumentu – wystarczy, że poda wymagane cudze dane personalne, a pieniądze są przelewane na wskazane przez oszusta konto. Z informacji opublikowanych w 55. Raporcie o dokumentach infoDOK opublikowanym przez Związek Banków Polskich wynika, że tylko w III kwartale 2023 r. odnotowano aż 2 587 prób wyłudzeń kredytów. Oznacza to, że statystycznie w tym okresie z wykorzystaniem cudzej tożsamości codziennie próbowano ukraść aż 1,1 mln zł.
„Zastrzeż PESEL” – co to takiego?
To nowa, bezpłatna usługa, której celem jest ochrona obywateli przed nieuprawnionym użyciem naszych danych – po zastrzeżeniu numeru PESEL oszuści nie mogą go wykorzystać, a co za tym idzie – nie uda im się zaciągnąć żadnego finansowego zobowiązania w naszym imieniu.
Numer PESEL można zastrzec w każdej chwili i co ważne – także w każdym momencie można cofnąć jego zastrzeżenie. Zastrzeżony PESEL pozostanie widoczny w bazach danych, jednak nikt nie będzie mógł go wykorzystać.
Zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości, możliwość zastrzeżenia naszego numeru PESEL istnieje od 17 listopada 2023 r. Od 1 czerwca 2024 roku wszystkie instytucje finansowe będą musiały weryfikować, czy klient, który na przykład chce zaciągnąć kredyt zastrzegł swój PESEL. Jeśli okaże się, że PESEL podawany przez potencjalnego kredytobiorcę został zastrzeżony, bank nie powinien takiej osobie udzielić pożyczki. Oczywiście, jak podkreślają eksperci, data 1 czerwca jest datą graniczną, rozwiązania ustawowe mogą zostać wdrażane wcześniej.
Jak to działa?
Zastrzeżenie numeru PESEL nie blokuje możliwości załatwiania spraw urzędowych, rejestracji do lekarza, realizacji recepty czy zakupu biletów. Gdy numer PESEL jest zastrzeżony nie można jednak nie tylko podpisać umowy kredytowej, o czym pisaliśmy wcześniej, ale także niemożliwe będzie zrobienie zakupów na raty, otrzymanie duplikatu karty SIM, czy załatwienie niektórych spraw notarialnych (np. związanych z zakupem i sprzedażą nieruchomości).
Udzielenie kredytu osobie, która zastrzegła PESEL, będzie skutkować brakiem możliwości dochodzenia jakiegokolwiek roszczenia przez instytucję finansową. Co istotne, i na co zwracamy uwagę – zastrzeżenie numeru PESEL ma swoje konsekwencje przy wypłatach gotówkowych – klient, który ma zastrzeżony PESEL nie będzie mógł w ciągu jednego dnia wypłacić w oddziale banku kwoty większej niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia (około 12 tysięcy złotych w 2024 roku). Specjaliści podkreślają, że jest to dodatkowe zabezpieczenie osób, które mogą zostać oszukane na przykład tzw. „metodą na wnuczka”, i które chcą szybko wypłacić większą kwotę pieniędzy.
Co ważne, przepisy dotyczące zastrzegania PESEL mają wpływ wyłącznie na nowe umowy. Wyjątek stanowią zmiany w obowiązujących już umowach, które prowadzą do zwiększenia zadłużenia, jak np. aneks do umowy podwyższający kwotę kredytu, etc.
Jak można zastrzec PESEL?
Numer PESEL można zastrzec przez internet na stronie mObywatel.gov.pl lub osobiście podczas wizyty w urzędzie. Od stycznia 2024 roku usługa jest dostępna także w aplikacji mObywatel 2.0.
Opcja zastrzegania numeru przez Internet wymaga posiadania profilu zaufanego, podpisu kwalifikowanego oferowanego przez Cencert, e-dowodu lub danych logowania do bankowości elektronicznej. Usługa jest bezpłatna i w każdej chwili można cofnąć zastrzeżenie. Jak to zrobić? Wystarczy wejść na stronę mobywatel.gov.pl, w katalogu usług zaznaczyć opcję „dokumenty i dane osobowe”, przejść do kategorii „pesel” i tam kliknąć link „zastrzeż swój numer pesel lub cofnij zastrzeżenie”. Wtedy pojawia się informacja, że numer PESEL nie jest zastrzeżony, należy więc kliknąć przycisk „Zastrzeż PESEL” (w tym samym miejscu, tym samym przyciskiem, w każdej chwili można cofnąć zastrzeżenie). Wszystko to zajmuje dosłownie kilka minut.
Opcja druga to urząd gminy. Tutaj potrzebujemy dowód osobisty (na przykład ten dostępny w aplikacji mObywatel) lub paszport. PESEL możemy zastrzec w dowolnym urzędzie. Usługa jest bezpłatna i będzie zrealizowana od razu – urzędnik przyjmuje wniosek (dostępny też na stronie https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie), wprowadza go do systemu i wydaje potwierdzenie zastrzeżenia lub cofnięcia zastrzeżenia numeru PESEL.
Opcja trzecia, dostępna w aplikacji mObywatel 2.0., dostępna od stycznia tego roku to bez wątpienia najszybszy sposób zastrzegania numeru PESEL – robimy to po prostu za pomocą widocznego na stronie głównej “suwaka” i trwa to dosłownie kilka sekund. Co ważne – po każdym zastrzeżeniu numeru PESEL nie można skorzystać z usługi przez 30 minut. Pamiętajcie o tym!
Czy można cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?
No właśnie, a jak wygląda sprawa z cofaniem zastrzeżonego numeru PESEL? Można to zrobić w dowolnym momencie, na przykład załatwić interesującą nas sprawę i ponownie zastrzec swój numer PESEL.
Kiedy cofamy zastrzeżenie numeru PESEL mamy dwie możliwości:
- bezterminowe cofnięcie zastrzeżenia – oznacza to, że PESEL nie jest chroniony; jednak w każdej chwili możemy go zastrzec ponownie.
- czasowe cofnięcie zastrzeżenia – podczas cofania zastrzeżenia od razu wybieramy datę i godzinę ponownego zastrzeżenia numeru PESEL. Dzięki temu, po załatwieniu swojej sprawy nie musimy pamiętać o ponownym włączeniu ochrony.
W systemie można dokonać nie tylko zmiany statusu numeru PESEL, ale także znaleźć informacje o tym, kto i kiedy weryfikował nasz PESEL, kto sprawdzał jego status. Usługa zastrzeżenia jest bezpłatna, niezależnie od tego w jaki sposób to zrealizujemy.
Od 17 listopada 2023 r., kiedy ustawa weszła w życie do 7 stycznia br. z opcji zastrzeżenia numeru PESEL skorzystało już ponad 1,2 mln osób. Jeśli jeszcze się zastanawiacie – warto rozważyć wszystkie opcje, które wzmocnią bezpieczeństwo naszych danych i ochronią nas przed przykrymi konsekwencjami finansowymi.
Przypominamy, że podpis elektroniczny, który może być Wam potrzebny przy zastrzeganiu numeru PESEL, znajdziecie na naszej stronie internetowej https://www.cencert.pl/certyfikat-kwalifikowany/. Zapraszamy także do kontaktu z naszymi Partnerami (https://www.cencert.pl/punkty-rejestracji/) oraz z infolinią, czynną w dni robocze w godzinach 8.00 – 18.00, pod numerem telefonu: 22 720 79 55, 666 028 044, mail: biuro@cencert.pl
Źródło:
https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie
https://info.mobywatel.gov.pl/uslugi/zastrzez-pesel
https://dokumentyzastrzezone.pl/2023/10/24/rekord-15-lecia-w-liczbie-prob-wyludzen-kredytow/
Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności
Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości
Przeczytaj artykuł: Karta urodzenia i dane statystyczne.
Przeczytaj artykuł: Uwaga na fałszywe kampanie sms!
Przeczytaj artykuł: Podpisanie umowy o pracę w sposób elektroniczny.